“Selamün Aleyküm” ifadesi, İbranice “Şalom Aleichem”den mi Arapçaya geçti?

“Selamun Aleyküm” (السلام عليكم) Arapça “Selam sizin üzerinize olsun” anlamına gelir. “Selam” (سلام): Arapçada “barış, esenlik, huzur” anlamına gelir. Bu kelime, “barış ve güven” anlamlarını içeren kökü olan s-l-m kökünden türemiştir. Aynı kök, “Müslim” (teslim olan) ve “İslam” (barış ve teslimiyet dini) gibi kelimelerde de yer alır.

“Aleyküm” (عليكم): “Üzerinize” anlamına gelir. Bu, Arapçada “üzerine, üstüne” anlamındaki “ala” (على) edatı ile çoğul ikinci şahıs zamiri “kum” (كم) birleşiminden oluşur.

Peki Şalom Aleichem ile bağı ne?

“Şalom Aleichem” (שָׁלוֹם עֲלֵיכֶם), İbranice bir selamlaşmadır ve “Şalom” (barış, huzur) ve “Aleichem” (sizin üzerinize) kelimelerinden oluşur. Kelime kelime çevrildiğinde, yine “Barış sizin üzerinize olsun” anlamına gelir.

İbranicede “Şalom” (שָׁלוֹם): “Barış, esenlik, bütünlük” anlamına gelir. İbranicede bu kelime, ş-l-m (ש-ל-ם) kökünden türemiştir ki bu kök Arapçadaki s-l-m köküyle aynıdır.

Aleichem” (עֲלֵיכֶם): “Üzerinize” anlamına gelir ve “aley” (üzerine) ile “chem” (çoğul zamir) birleşiminden oluşur.

• Arapça “Selamun Aleyküm” ve İbranice “Şalom Aleichem” ifadelerinin hem anlam hem de yapısal açıdan büyük benzerlik taşıdığı açık. Ancak bunun sebebi Arapçanın doğrudan İbraniceden ödünçlemesi değil. Bunun temel nedeni, İbranice ve Arapçanın her ikisinin de Sami dil ailesine mensup olmasıdır. İki dil de Sami dil ailesinin Batı Sami koluna aittir. Her iki ifade de aynı kültürel ve dini geleneklerden türemiş gibi görünüyor.

Sami dil ailesinde benzer kullanımlar mevcut

Sami diller ailesi, ortak bir kökene dayandığı için benzer kelimeler ve yapılar sıkça görülür. “Barış, selam, huzur” anlamına gelen kök kelime genellikle s-l-m veya ş-l-m kökünden türeyerek çeşitli Sami dillere yayılmıştır. Şimdi bu kavramın diğer Sami dillerinde nasıl ifade edildiğine bakalım:

1. Akadca: Bu dil Sami ailesinin bilinen en eski dillerinden biridir. M.Ö. 3 bininci yılda Mezopotamya’da konuşuluyordu. Bu dilde barış/huzur anlamına gelen sözcük “shulmu/salamu”dur. “Ana salimkunu” da sizin selametiniz için anlamına gelir.
2. Aramice: “Shlama”, barış/huzur anlamına gelir. “Shlama ‘amkhun”, barış sizinle olsun anlamındadır. Aramice, Hz. İsa’nın konuştuğu dil olarak bilinir ve bu selamlaşma, erken Hristiyanlık metinlerinde yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde de Süryanicede (Aramice’nin bir lehçesi) bu ifade hâlâ kullanılır.
3. Ugaritçe: Ugaritçe, M.Ö. 14.-12. yüzyıllarda Suriye’de konuşulan eski bir Sami dilidir. Yazıtlarda “šlmm” kelimesi genellikle tanrılara ya da krallara barış ve huzur dilemek için kullanılmıştır.

Sami dillerinde “barış, selamet” anlamındaki kelimeler genellikle s-l-m ya da ş-l-m köküne dayanır. Kökün varyasyonları, dillerdeki fonetik farklılıklar ve yerel telaffuz özellikleri nedeniyle oluşur. Bu da Arapçada “s” olan sesin İbranice ve Aramicede “ş” sesi olması anlamına gelir.

Akadca, Aramice, İbranice ve diğer dillerde görülen benzer ifadeler, Sami dillerindeki barış kavramının ne kadar köklü olduğunu gösterir.

Aynı kökten gelişen kelimeler

Sami dillerindeki tek ortak kök “s l m” değil. Bu örnekleri artıralım:

Örnek 1: Gece (L-Y-L kökü)

L-Y-L kökü, gece anlamını taşır.

Arapça: ليل (layl) – Gece.

İbranice: לַיְלָה(layla) – Gece.

Örnek 2: KRAL (MLK Kökü)

MLK kökü, yönetim ve krallıkla ilişkilidir.

Arapça: ملك (malik) – Kral.

İbranice: מלך (melech) – Kral.

Örnek 3: Ölüm (M T kökü)

Arapça: موت (mawt) – Ölüm.

İbranice: מות (mavet) – Ölüm.

Akadca: mūtu – Ölüm.

İngilizce örneği

Daha iyi anlamak için İngilizce örneğinden ilerleyelim.  İngilizce, Hint-Avrupa Dil Ailesi‘ne mensuptur. Cermen kolundan olduğu için Almanca, Felemenkçe (Hollandaca), İsveççe, Norveççe ile yakın akrabalığı vardır.

Temel kelimelere birlikte bakalım:

Örnek  1: El

İngilizce, Almanca, Hollandaca ve İsveççe’de “hand” şeklindedir.

Örnek 2 : Anne

İngilizcede “mother”, Almancada “mutter”, Hollandacada “moeder”, İsveççede “moder” şeklindedir.

Örnek 3: Ayak

İngilizcede “foot”, Almancada “fuss” Hollandacada “voet” İsveççede “fot” şeklindedir.

Kelimenin hem kökü (Proto-Hint-Avrupa kökü pṓds “ayak”) hem de anlamı aynı kalmış, sadece yazım ve telaffuzda ufak değişiklikler olmuştur.

İngilizcenin diğer dillerle olan benzerlikleri, onun hem Cermen dilleriyle genetik bağlarını hem de tarih boyunca diğer Hint-Avrupa dillerinden aldığı etkileri açıkça gösterir. Bu Batı Sami Dil Ailesinden olan Arapça ve İbranice için de aynı mantıkla hareket eder.

Barış dileğinin evrenselliği

Farklı coğrafyalarda da Arapça ve İbranicede olduğu gibi barış kelimesi selamlaşma kalıplarında kullanılmıştır. Örneğin Latince “Pax vobiscum“, barış sizinle olsun anlamına gelir. İlk Hristiyanlar da birbirlerini selamlamak için bu kalıbı kullanmış.

Benzer şekilde Hz. İsa’nın konuştuğu dil olan Aramicede de “Shlama ‘amkhun”, barış sizinle olsun anlamına gelir.

Sonuç olarak “Şalom aleichem” ve “Selamün aleyküm”, Sami dillerinin ortak kök yapısından türemiş olup, birbirinden bağımsız olarak şekillenmiş iki ifade olarak kabul edilir. Sami dillerindeki bu benzerlikler, dillerin ortak bir kökten türediğini ve aynı dil ailesine mensup olduklarını gösterir. Benzeri örnekleri diğer dil ailelerinde de görüyoruz.