Osmanlı’da 623 yılda sadece 2 tecavüz ve 27 hırsızlık vakası mı yaşandı?

Osmanlı’daki adli olaylar ve suç vakaları, genellikle kadı sicillerinde kaydedilirdi. Kadı sicilleri, Osmanlı’daki mahkemelerde alınan kararları, yapılan işlemleri ve davaların detaylarını içeren defterlerdir. Bu sicillerde yalnızca suçlar değil, aynı zamanda toplumsal düzenle ilgili çeşitli olaylar, ekonomik anlaşmazlıklar, nikâh ve boşanma gibi ailevi meseleler de yer almaktadır. Bu sebeple iddianın doğruluğunu incelemek için Osmanlı kadı sicillerini incelememiz gerekti.

Ancak şunu bilmek de önemli, bu sicillerdeki suçların sıklığına dair kesin bir sayı vermek zordur, çünkü:

Osmanlı toprakları çok geniş olduğu için suç oranları bölgeden bölgeye değişiklik gösterebilir. Örneğin, İstanbul ile Kafkasya ya da Kuzey Afrika arasında çok farklı toplumsal yapılar, gelenekler ve suç dinamikleri bulunuyordu. Bu durum, kadı sicillerinde yer alan suç verilerinin homojen bir şekilde kıyaslanabilmesini zorlaştırmıştır. Ayrıca, tüm kadı sicilleri günümüze ulaşmamıştır. Birçok kayıt, zamanla kaybolmuş veya yok olmuştur, bu da mevcut verilerin yalnızca sınırlı bir dönemi yansıttığı anlamına gelir.

Araştırmamıza İstanbul Kadı Sicilleri projesiyle İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) iş birliğiyle hazırlanan 40 cilde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. ile yapılan protokol gereği İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığıyla vücut bulan 60 ciltlik külliyat da veri tabanına eklenerek 100 cildin içeriğine erişim sağlanabiliyor. Biz de 16-18. yüzyıllar aralığını kapsayan bu kayıtlar üzerinden tarama yaptık.

Osmanlı’nın İstanbul merkezli yalnıza 100 sicil dosyasında dahi 40’tan fazla hırsızlık, 9 tecavüz vakası sonuçlanmış. Sonuçlanmayan, sulhe bağlanan, ispatlanmayan vakaları da dahil edersek vaka sayısı çok daha fazla oluyor.

Osmanlı İmparatorluğu, sadece İstanbul’dan ibaret değildi. Her vilayet, kendi yerel yönetimi ve hukuk sistemiyle farklı bir yapıya sahipti. Bu nedenle, adli olayların sıklığı ve türü bölgeden bölgeye büyük farklılıklar göstermekteydi. Mustafa Kemal Üniversitesi’nden Ahmet Caner Çatal ve İsa Kalaycı’nın Kosova Vilayeti’nde Meydana Gelen Adli Olaylar (1876-1880) isimli çalışmasında 5 yıllık süre içinde 621 hırsızlık vakası meydana geldiği tespit edilmiş. Aynı süre zarfındaki tecavüz vakası ise 98 olarak kaydedilmiş. Bu veriler, Osmanlı’daki adli olayların büyüklüğünü ve çeşitliliğini anlamak adına önemli bir kaynak sayılabilir.

Benzer şekilde Osmanlı’nın önemli sancaklarından olan Amasya’da 1850-1916 yılları arasındaki zina ve tecavüz olayları üzerine çalışan Sabit Genç’in makalesinde 15 tecavüz vakası incelenmiş.

Sonuç olarak Osmanlı’nın 623 yıllık hükümranlık süresi boyunca tam olarak hangi adli olaydan ne kadar meydana geldiğini bilmek neredeyse imkansızdır. Bunun başlıca nedeni, verilerin sınırlı olması, birçok kaydın kaybolmuş veya eksik olması ve suç vakalarının tümünün kayda geçirilmemiş olması. Yine de, İstanbul gibi önemli bir merkezdeki kadı sicillerini ve bölgesel çalışmalarla ortaya çıkan verileri incelediğimizde, iddialarda belirtilen suç türlerinin ve sayıların gerçeği yansıtmadığı açıkça görülüyor.